२ असोज/अर्थ र व्यापार – निरन्तर बढेको अमेरिकी डलरको भाउ मंगलबार थप बढेर एक नयाँ रेकर्ड बनाउँदै एक अमेरिकी डलरको बिक्री मुल्य १३३.५४ रुपैयाँ कायम भएको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकले मंगलबारकालागि निर्धारण गरेको विनिमय दर अनुसार मंगलबार एक अमेरिकी डलरको बिक्री दर १३३.५४ रुपैयाँ कायम भएको छ । यसअघि गत २२ भदौमा एक अमेरिकी डलरको मुल्य १३३.४४ रुपैयाँ थियो ।

यसैगरी, एक अमेरिकी डलरको खरिद दर १३२.९४ रुपैयाँ पुगेको छ । यसअघि गत २२ भदौमा एक अमेरिकी डलरको मूल्य १३२.८४ रुपैयाँ पुगेको थियो ।
भारतीय मुद्रा कमजोर हुँदा अमेरिकी डलर महँगिएर नेपाली रुपैयाँ सबैभन्दा सस्तो स्तरमा झरेको हो । नेपाली रुपैयाँ र भारतीय मुद्राबीचस्थिर विनिमय दर कायम छ ।
नेपाली १६० रुपैयाँ बराबर भारु १०० रुपैयाँ छ । सोही कारण भारतीय मुद्रा कमजोर हुँदा नेपाली रुपैयाँ पनि सस्तिन्छ । हाल एक डलर बराबर ८३.१३ भारतीय रुपैयाँ तय भएको छ।
पछिल्लो समय भारतमा आयात फराकिलो हुँदै गएको छ । मूल्यवृद्धि दर बढ्ने प्रक्षेपण रिजर्भ बैंक अफ इण्डिया (आरबीआइ) ले गरेको छ ।
यसरी निरन्तर भाउ बढेर डलरले नयाँ रेकर्ड बनाएपछि अब नेपाली उपभोगका लागि आयात हुने हरेक सामानको भाउ समेत बढ्ने छ । आयात बढ्दा विदेशी मुद्राको भण्डारणमा कमी आउँछ । जसले गर्दा डलरको माग बढेर भारु कमजोर भएको सम्बन्धीत विज्ञहरुले बताएका छन्।
यसैसन्दर्भमा कतिपय विदेशी लगानीकर्ताले आफ्नो पैसा झिकेर फिर्ता लैजान थालेको पनि समाचार सार्वजनिक भइरहेको उनीहरुको भनाई छ ।
डलरको मूल्य बढ्दा विदेशमा काम गर्ने नेपालीले पठाउने रेमिट्यान्स आयमा भने वृद्धि हुन्छ । नेपाल राष्ट्र बैंकको जेठसम्मको तथ्यांक अनुसार नेपालमा ११ खर्ब १२ अर्ब ५२ करोड रुपैयाँ रेमिट्यान्स भित्रिएको छ ।
डलरको वृद्धिले निर्यात व्यापारलाई राहत मिल्ने छ । तर, वस्तुको निर्यात सीमित भएकाले नेपालले विनिमय दरबाट हुने लाभ भने उठाउन गाह्रो पर्ने छ । वस्तु तथा सेवा बिक्रीबाट हुने आम्दानीका साथै पर्यटन क्षेत्रको आयमा समेत सुधार हुने छ ।यसरी डलरको भाउ अकासिएपछि नेपाली हस्तकला लगायत नेपाली निर्यातजन्य समानका निकासीकर्ताको आम्दानी समेत बढ्छ ।
नेपालले ठूलो मात्रामा आयात गर्ने भएकाले विदेशी मुद्रा तिरेर किन्न पर्ने सामान तथा सेवाहरु महँगो पर्ने छ । गत जेठसम्म १४ खर्ब ८० अर्ब ९८ करोड रुपैयाँको आयात भएको छ। महँगो डलरमा आयातित सामान भित्रिने हुनाले मूल्यवृद्धिमा यसको चाप देखिने छ।
बढ्दो पेट्रोलियम र डलरको मूल्यका कारण नेपाल थप महँगिने छ। अहिले पनि नेपाल आयल निगमले पेट्रोलियम पदार्थको भाउ बढाउन सुरु गरिसकेको छ।
डलरको मूल्यवृद्धिले जति नेपाललाई फाइदा छ त्योभन्दा धेरै नोक्सान छ । हरेक बस्तु आयातमा निर्भर मुलुकको अर्थतन्त्र भएका कारण यसरी अकासिएको डलरको मूल्यवृद्धिले नेपाली बजार प्रभावित हुन्छ । डलर तिरेर विदेशबाट आउने सामानको मूल्य बढी पर्नेछ।
भारत तथा तेस्रो मुलुकबाट आउने गाडी, मोबाइल फोन, इलेक्ट्रोनिक्सका सामान, लत्ताकपडा लगायत सामान महँगो पर्ने छन्। चीनबाट आउने सस्ता सामानको भाउमा समेत असर पर्नेछ । डलर मूल्यमा हुने थपघटका आधारमा युआनको भाउ निर्धारण हुन्छ।
विदेशबाट कच्चा पदार्थ ल्याएर उत्पादन गर्ने उद्योगको लागतमा वृद्धि हुने छ । उत्पादित वस्तुको लागत वृद्धि भएपछि यसको असर केही दिनमै उपभोक्य वस्तुको मूल्यमा देखिन थाल्छ।
डलर बढ्दा सरकारलाई विदेशी ऋण र साँवा भुक्तानीमा अतिरिक्त भार पर्छ । सरकारले डलरमा ऊर्जा खरिद गरेको जलविद्युत् आयोजनाहरुलाई समेत बढी पैसा तिर्नुपर्ने हुन्छ। विदेशी कलेजमा पढ्न जाने, औषधि उपचार, पर्यटक भएर विदेश भ्रमण जानेहरुलाई पनि डलर वृद्धिले समस्या पार्ने सम्बन्धीत सरोकारवालाहरुले बताएका छन ।