१५ भदौ / अर्थ र व्यापार – भारतमा अघिल्लो वर्ष अप्रत्याशित रुपमा अवैध मुद्रामा नोटबन्दी लगाइएपछि प्रतिबन्धित रहेका उच्च दरका लगभग सबै नोट भारतीयहरुले फिर्ता गरेका छन् । भारतीय केन्द्रीय बैंक रिजर्भ बैंक अफ इन्डियाका अनुुसार ती नोटहरु मध्ये १५२.८ टन रुपियाँ अर्थात २४२ अरब डलर बैंङ्किङ प्रणालीमा फिर्ता आएकोे छ ।

यो रकम प्रतिबन्धित उच्च दरका नोट मध्येको ९९ प्रतिशत हो । पाँच सय र एक हजार रुपियाँका नोटको प्रतिबन्धसँगै बैंङ्कहरुमा रकमको अभाव भएको थियो । पाँच सय र एक हजार रुपियाँका नोटहरुले भारतीय बजारमा रहेका नोटको ८५ प्रतिशत हिस्सा ओगट्ने गरेको छ । लगभग सबै प्रतिबन्धित नोट फर्किएपनि रिजर्भ बैंक अफ इन्डिया ले नोटबन्दी अभियानलाई पूर्ण रुपमा सफल भने मानेको छैन ।

बैंंकका अनुसार कृषि, ग्रामीण अर्थतन्त्र र वस्तुको व्यापारका क्षेत्रमा नगद कारोबारमा निर्भर हुने स्थानमा भने नराम्रोसँग प्रभाव परेको छ । धेरै कम आय भएका व्यापारी र साधारण बचतकर्ता जो नगदी अर्थव्यवस्थामा निर्भर रहेका थिए, उनीहरु यसबाट नराम्रोसँग प्रभावित भएका थिए । सरकारी निर्णयले आर्थिक वृद्धिलाई सुस्त पार्न भूमिका खेलेको छ ।

सरकारी अधिकारीहरुले गत वर्ष यसरी अवैध रुपमा राखिएका नोटहरु जफत गर्न सजिलो हुने भन्दै प्रतिबन्धको घोषणा गरेका थिए । योे कदमबाट अघोषित धनका बचतकर्ताहरुलाई कानुनी रुपमा पैसा विनिमय गर्नका लागि अप्ठ्यारो हुने आशा गरिएको थियो । त्यसैले यो नीतिको घोषणामा प्रश्न उठ्नुका साथै भारतभर अन्यौलको अवस्था निम्त्याएको थियो ।

अर्कातर्फ आफूसँग भएका नोटहरु साट्ने आशमा आएका मानिसहरुको अत्याधिक भीडलाई व्यवस्थापन गर्न प्रहरी परिचालन गरिएको थियो । भारतको केन्द्रिय वैकले भारत बाहिर रहेका प्रतिवन्धित नोटको अवस्थाका वारेमा भने केही खुलाएको छैन । भारतमा काम गर्न जानेहरुले नेपाल ल्याएका तर साट्न नपाएका प्रतिबन्धित नोटहरुले समष्या उत्पन्न गराएको छ ।